Präteritum vs. Perfekt: Khi nào dùng thì quá khứ nào trong tiếng Đức?

Bạn đã bao giờ tự hỏi nên dùng Präteritum hay Perfekt khi kể về những gì đã xảy ra trong quá khứ chưa? Hai thì này đều dùng để diễn tả các hành động đã hoàn thành, nhưng chúng lại có những “quy tắc ngầm” về ngữ cảnh sử dụng. Đừng lo lắng, bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt chúng một cách rõ ràng và dễ hiểu nhất, để bạn có thể tự tin giao tiếp như người bản xứ!

Mở Đầu: Hiểu đúng về Präteritum và Perfekt

Hãy tưởng tượng bạn đang kể một câu chuyện. Präteritum giống như một người kể chuyện chuyên nghiệp, thường được dùng trong các văn bản trang trọng, sách báo, truyện cổ tích. Ngược lại, Perfekt lại thân thiện hơn, nó giống như một người bạn đang kể lại một sự việc đã xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Đó là sự khác biệt cơ bản nhất mà bạn cần nắm.

1. Thì Perfekt: “Người bạn” thân thiện của chúng ta

Perfekt (còn gọi là thì quá khứ hoàn thành) là thì phổ biến nhất trong giao tiếp hàng ngày ở Đức. Nó được dùng để diễn tả một hành động đã xảy ra và kết thúc trong quá khứ, nhưng vẫn có mối liên hệ với hiện tại.

Cấu trúc: Trợ động từ + Phân từ 2

Cấu trúc của thì Perfekt khá đơn giản, bao gồm một trợ động từ (haben hoặc sein) và một Phân từ 2 (Partizip II) của động từ chính.

• Chủ ngữ + haben/sein (đã chia) + … + Phân từ 2.

Khi nào dùng haben hay sein?

• Dùng haben khi động từ là ngoại động từ (đòi hỏi tân ngữ) hoặc các động từ không chỉ sự di chuyển, thay đổi trạng thái.
  • Ví dụ: Ich habe das Buch gelesen. (Tôi đã đọc cuốn sách.)
• Dùng sein khi động từ chỉ sự di chuyển (gehen, fahren, fliegen…) hoặc sự thay đổi trạng thái (einschlafen, aufwachen…).
  • Ví dụ: Ich bin nach Berlin gefahren. (Tôi đã lái xe đến Berlin.)

Perfekt được sử dụng rộng rãi trong giao tiếp, thư từ cá nhân, blog, và tất cả các ngữ cảnh không quá trang trọng.

2. Thì Präteritum: “Người kể chuyện” chuyên nghiệp

Präteritum (hay còn gọi là thì quá khứ đơn) thường được dùng trong văn viết, đặc biệt là văn học, báo chí, truyện cổ tích, và các bài tường thuật lịch sử. Nó mang lại cảm giác trang trọng và khách quan hơn.

Cấu trúc: Chia động từ trực tiếp ở thì quá khứ

Cấu trúc của Präteritum đơn giản hơn, bạn chỉ cần chia động từ chính trực tiếp ở thì quá khứ.

• Chủ ngữ + động từ (đã chia ở Präteritum) + …
• Động từ thường (yếu): Thêm -te vào gốc động từ.
  • Ví dụ: Ich spielte Fußball. (Tôi đã chơi bóng đá.)
• Động từ bất quy tắc (mạnh): Thay đổi nguyên âm.
  • Ví dụ: Ich ging nach Hause. (Tôi đã đi về nhà.)

Mặc dù chủ yếu dùng trong văn viết, Präteritum vẫn được sử dụng cho một số động từ thông dụng trong giao tiếp hàng ngày, chẳng hạn như sein (war), haben (hatte) và các động từ khuyết thiếu (dürfte, sollte…).

3. So sánh Präteritum và Perfekt: “Tóm gọn” sự khác biệt

Ví dụ trực quan

• Giao tiếp hàng ngày (Perfekt):
  • “Gestern habe ich einen Film gesehen.” (Hôm qua tôi đã xem một bộ phim.)
• Văn viết/Truyện cổ tích (Präteritum):
  • “Es war einmal ein Prinz…” (Ngày xửa ngày xưa có một hoàng tử…)

Mẹo nhỏ để nhớ: “Quy tắc 30/70”

Trong giao tiếp hàng ngày, người Đức thường sử dụng Perfekt đến 70-80% số lần. Tuy nhiên, họ vẫn dùng Präteritum cho các động từ quen thuộc như sein, haben, werden và các động từ tình thái. Vì vậy, bạn có thể học thuộc lòng các động từ này ở cả hai thì để dùng linh hoạt hơn.

Tóm lại, để giao tiếp hiệu quả, bạn nên tập trung vào Perfekt trước, sau đó bổ sung Präteritum cho các trường hợp đặc biệt. Một khi bạn đã nắm vững sự khác biệt này, việc diễn đạt ý tưởng trong quá khứ sẽ trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Chúc bạn học tiếng Đức thật vui và hiệu quả nhé!